Türktay Haberler

“ATIKLAR YÖNETİLİRSE ALTIN KADAR KIYMETLİ”

12. TÜRKTAY, "Türkiye’de Yeşil Kalkınmanın Enerjisi: Atık” ana temasıyla 19-20 Ekim 2022 tarihlerinde büyük bir katılımla Ankara’da gerçekleşti.

Gerçekleştirilen konferanslar ve panellerde şu gerçek bir kez daha vurgulandı: Türkiye’nin ham madde ve enerji krizinin önüne geçmesinde, sanayi sektörlerinin üretimlerinin hız kazanmasında önemli rol gören atıklar, doğru kişiler tarafından iyi yönetilirse altından daha değerli bir konumda yer alıyor.

Türkiye’de Tüm Yönleriyle Atık Yönetimi-TÜRKTAY’ın 12’ncisi “Türkiye’de Yeşil Kalkınmanın Enerjisi: Atık” ana temasıyla 19-20 Ekim 2022 tarihlerinde Ankara Hilton-SA’da gerçekleştirildi. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın desteği ile düzenlenen 12. TÜRKTAY’da, Türkiye’nin üretimdeki gücü olan sanayi sektörleri için stratejik önemi olan atıkların, yeşil ekonomide, küresel iklim kriziyle mücadele ve yeşil kalkınma hedeflerine ulaşmada üstlendiği rol ortaya konuldu.

Bu yıl 12. kez kapılarını aralayan TÜRKTAY’a başta T.C. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, T.C. Ticaret Bakanlığı, T.C. Milli Savunma Bakanlığı, T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı,  T.C. Sağlık Bakanlığı, T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı, Genel Kurmay Başkanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Türkiye Çevre Ajansı, TUBİTAK MAM, Türkiye Enerji Nükleer ve Maden Arama Kurumu (TENMAK), Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Türkiye Büyük Millet Meclisi Çevre Komisyonu milletvekilleri, yerel yönetim temsilcileri, çok sayıda akademisyen ile özel sektör üst düzey yöneticileri katılım sağladı.

12. TÜRKTAY’da yapılan olan panellerin, yeşil kalkınma hedefinde olan Türkiye’ye pek çok alanda verimli çıktılarla katkı sunması amaçlandı. Ayrıca, 12. TÜRKTAY’da, içecek ambalajı kategorisindeki atıkların toplanması, toplama oranlarının arttırılması için önemli pay üstlenen, atık yönetimine yeni bir soluk kazandırması beklenen ve 2023’te devreye alınması planlanan zorunlu depozito iade sisteminin de rol haritası açıklandı. Aynı zamanda 2023 sonrasında depozito iade sistemiyle birlikte Türkiye’yi ve atık yönetimi sektörünü nelerin beklediği de konuşuldu.

“SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA AMAÇLARINA UYGUN YENİ EKONOMİK MODEL GELİŞTİRMELİYİZ”

12. TÜRKTAY’ın açılış konuşmasını T.C. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürü Eyyüp Karahan gerçekleştirdi. Bugün dünyamızın başta iklim krizi ve ondan kaynaklanan çevresel sorunlar olmak üzere çok önemli bir süreç yaşamakta olduğunu, havamız, suyumuz, toprağımız yani yaşamımız için gerekli olan en temel kaynaklarımızın kirlenmekte olduğunu belirten Eyyüp Karahan, “Sayısı 1 milyara yaklaşan kişi açlık ve yoksullukla mücadele etmektedir. Dünyada 844 milyon insan içme suyuna, 2.1 milyar insan ise temiz içme suyuna erişememektedir.” dedi.

Çevre Sorunlarının Küreselleşmesi ve Türkiye’nin Aktif Rolü

Çevre sorunlarının çok boyutlu ve sınırları aşan bir niteliğe sahip olması küresel düzeyde iş birliği çalışmalarını artırdığını ifade eden Eyyüp Karahan, “Özellikle gıdaya ve suya erişim, biyolojik çeşitliliğin tükenmeye başlaması, yangın, sel, erozyon, çölleşme, atık ve barınma sorunları iş birliği ve mücadeleyi daha da önemli hale getirmektedir. Çevre sorunlarının çözümünde Birleşmiş Milletler öncülüğünde gerçekleştirilen çalışmalar günümüzde daha önemli hale gelmiştir. Türkiye de her zaman bu iş birliği faaliyetlerinin içerisinde bulunmuş ve aktif rol almıştır. Örneğin, 1972 yılında BM öncülüğünde gerçekleştirilen Stockholm Zirvesi’nden günümüze dek çevre sorunları konusunda gerçekleştirilen bütün çalışmalarda Ülkemiz aktif rol oynamıştır. Özellikle de son yıllarda Paris İklim Anlaşması’nda üstlendiğimiz proaktif rol, Sıfır Atık Hareketi’nin BM nezdinde gördüğü yüksek kabul ve projeye verilen ödüller ile Emine Erdoğan Hanımefendi ile BM Genel Sekreteri arasında imzalanan İyi Niyet Beyanı bu konudaki önemli gelişmelerdendir.” cümlelerini kaydetti.

Yeni Ekonomik Model Arayışları

Küresel dünyanın aktif bir üyesi olarak ülkemizin, dünyamızın büyük bir risk ve tehdit altında olduğunu görmekte ve buna uygun politikalar belirleyerek hızla hayata geçirdiğini ifade eden Eyyüp Karahan, “Çünkü sanayi devriminden bu yana sürdürülen ekonomik model ve yaklaşımların artık bu sorunları çözmeye yetmediği gittikçe daha fazla kabul görmeye başlamıştır.  Bunun için de döngüsel ekonomi modeli dediğimiz yeni bir ekonomik model geliştirilmiştir. Bu modelin özü yine Birleşmiş Milletler tarafından açıklanan sürdürülebilir kalkınmaya duyarlı yeni kalkınma modelidir. Döngüsel Ekonomi Nedir? Döngüsel ekonomi; hammadde tedarik yönteminden, ürünün tasarlanmasına, üretimden tüketime, atıkların toplanmasından geri dönüşümüne kadar geçen süreci içeren sürdürülebilirlik ve yenilikçiliği temel alan bir üretim ve tüketim modelidir.  Kısaca “kullan/at” anlayışından “beşikten/mezara” anlayışının uygulanmasıdır. Bu yüzden Sıfır Atık felsefesi ile bütün atıklarımızı hammadde olarak değerlendirmekteyiz.” diye konuştu.

 

 

Döngüsel Ekonomi İçin Sıfır Atık ve Sıfır Atık Mavi

Bir yandan ülke olarak iklim değişikliği ile mücadele ve uyum çalışmalarını sürdürmekte, diğer yandan Sıfır Atık Projesi ve Sıfır Atık Mavi Projesi ile yeni bir ekonomik model olarak döngüsel ekonomi modelini kararlılıkla uygulamakta olduklarını vurgulayan, Eyyüp Karahan, bir tehdit unsuruna dönüşen atıkların çok büyük bir kısmının değerlendirilebilir, yani geri kazanılarak ham madde olabilecek, yeni ürünlere dönüştürülebilecek atıklar olmasının bu sorunun üstesinden gelmeye olanak sağladığının altını çizdi.

Sıfır Atık Kazanımları

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Eşi Emine Erdoğan’ın himayelerinde, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’un öncülüğünde hayata geçirdikleri Sıfır Atık ve Sıfır Atık Mavi Projesi ile bugüne kadar çok önemli kazanımlar elde ettiklerini belirten Eyyüp Karahan, kazanımlardan bazılarını şu ifadelerle açıkladı: 

•            Öncelikle belirtmek gerekir ki bu proje büyük bir ilgi uyandırdı ve uluslararası ödüller aldı.

•            Atık geri kazanım oranı %13’ten %27,2’ye kadar çıkarıldı. Hedef 2023 yılında bu oranın %35 düzeyine kadar ulaşmasıdır.

•            Türkiye genelinde 150.000 bina ve yerleşkede sıfır atık yönetim sistemine geçiş gerçekleşti.

•            3,9 milyon ton sera gazı salınımı ve 347 milyon ağacın kesilmesi önlendi.

•            Plastik poşet kullanımı salgına rağmen yaklaşık %5 oranında azaltıldı. Bu sayede 550.000 ton plastik atık oluşumu önlendi ve yaklaşık 3,8 milyar lira tasarruf sağlandı.

•            Toplanan atıklardan 62,2 milyar lira ekonomik kazanç elde edildi.

 

Tablo: Sıfır Atık Projesi Kazanımları (2017-2022 Yılları)

Geri Kazanım Oranı	%27,2
Elde Edilen Ekonomik Kazanç	62,2 milyar TL
Enerji Tasarrufu	530 milyon kwh
Su Tasarrufu	572 milyon m3
Depolama Alanı Tasarrufu	69 milyon m3
Salınması Engellenen Sera Gazı	3,9 milyon ton
Kurtarılan Ağaç	347 milyon adet
Varil Petrol Tasarrufu	87 milyon adet
Hammadde Tasarrufu	650 milyon ton
Geri Kazanım Miktar/Oran
Plastik Poşet	550.000 ton
Kâğıt/Karton	20,4 milyon ton
Plastik	5,4 milyon ton
Cam	2,3 milyon ton
Metal	0,5 milyon ton
Organik vd.	5,2 milyon ton
Atıksu Arıtma Oranı	%4,2

 

Kurumsal Düzenlemeler

Atığın ham maddeye dönüşümü için kurumsal düzeyde önemli çalışmalar gerçekleştirildiğini ifade eden Eyyüp Karahan, “Bu kapsamda Türkiye Çevre Ajansı’nın kurulması, Depozito Yönetim Sistemi’nin hayata geçiriliyor olması, Sıfır Atık ve İklim Müzesi kuruluş çalışmalarına başlanmış olması, Kızılcahamam’da pilot bir uygulamanın devam ediyor olması ve son olarak Esenler Akıllı Şehir Projesi’yle atık ve akıllı şehir uygulamasının birleştirilmesi bu konudaki çalışmalar arasında yer almaktadır. Böylece medeniyetimizden bizlere miras kalan tasarruf kültürünün yeniden yaygınlaştırılarak israfın önlenmesine yönelik bir politika da uygulanmaktadır.” dedi.

Eğitim ve Farkındalık

Çevreyi korumanın, atık bilincini geliştirmek aynı zamanda bir zihniyet değişimini de gerektirdiğini dile getiren Eyyüp Karahan, “Bundan dolayı şimdiye kadar 17,5 milyon vatandaşımıza sıfır atık konusunda farkındalık oluşturmak amacıyla eğitim verilmiştir. Ayrıca Çevre ve Çocuk Akademisi, Çevre Müfettişi, İklim Elçileri gibi önemli projeler ile çocuklara ve gençlere ulaşmak hedeflenmiştir. Yine bu çalışmaların bir parçası olarak Sıfır Atık Hareketi’nin yaygınlaşması için Milli Eğitim Bakanlığı ve Yükseköğretim Kurulu ile kurumsal işbirliği protokolleri imzalanmıştır.” şeklinde konuştu.

Atıksu

Döngüsel ekonominin önemli bir bileşeni olan atıksuların alternatif bir su kaynağı olarak değerlendirildiğini belirten Eyyüp Karahan, “Arıtılmış atıksuların 2022 yılı yılsonu hedefi olan %4 yeniden kullanım oranı yılın ilk yarısı itibarıyla %4,2’ye ulaşmıştır. Yine 2002 yılında belediye nüfusunun yüzde 35’ine atıksu arıtma hizmeti verilirken, 2022 yılı Eylül ayı itibarıyla bu oranı yüzde 89’a çıkarılmıştır.” İfadelerini kullandı. 

Arıtma Çamuru, Müsilaj ve Dip Çamuru Temizliği

Çevre Yönetimi Genel Müdürü Eyyüp Karahan, konuşmasını şöyle sürdürdü: “Arıtma çamurlarının döngüsel ekonomi normları çerçevesinde sürdürülebilir ve etkin yönetilmesi amacıyla ek yakıt/alternatif hammadde, toprak iyileştirici olarak kullanılması ve enerji elde edilmesine yönelik Türkiye Arıtma Çamuru Yönetimi ve Eylem Planı çalışmaları Bakanlık tarafından sürdürülmektedir.

Yine Marmara Denizindeki müsilaj sorunu için Marmara Denizi Eylem Planı ve Marmara Denizi Bütünleşik Stratejik Planı (2021-2024) hazırlanmıştır. Cumhurbaşkanlığı Kararıyla Marmara Denizinin Özel Çevre Koruma Alanı (ÖÇK) ilan edilmesi, Van Gölü, Salda Gölü, Beyşehir Gölü, Mogan Gölü, Meke Gölü ve Uzungöl’de yürütülen temizlik çalışmaları ve koruma statüsü kararları sürdürülebilir yaklaşımın örnekleri arasındadır.

Bu açıdan değerlendirildiğinde Sıfır Atık ve Sıfır Atık Mavi projesi bir yandan iklim değişikliği ile mücadele etmenin araçlarından biri diğer yandan da döngüsel ekonomiye geçişin esaslarından biri olarak nitelendirilmektedir.”

Deniz Çöpleri ve Mavi Bayraklı Plaj

“Denizlerin, göllerin, akarsuların korunması adına çok önemli çalışmalar sürdürülmektedir. Bu çalışmalar neticesinde Mavi Bayraklı Plaj sayısı 531’e yükseldi. Türkiye bu kategoride dünyada 3. sırada yer almaktadır. Yine bugüne kadar yaklaşık 154.000 ton deniz çöpü toplanarak bertaraf edilmiştir.”

Bisiklet Dostu Şehirler ve Belediyelere Yardım Faaliyetleri

“Anadolu Koridoru ve Kıyı Koridoru olmak üzere 3.165 km güzergâh için Şehirlerarası Bisiklet Yolu Master Planı tamamlanmıştır. 1700 km Anadolu koridoru için ise uygulama projeleri hazırlanmakta, ayrıca Bakanlık tarafından yerel yönetimlerin 557 km bisiklet yolu projelerine hibe desteği sağlanmıştır. Yine bu kapsamda 2002-2022 tarihleri arasında Yerel Yönetimlere, kamu kurum ve kuruluşlara, belediye il özel idaresi ve birliklere; çevre altyapı projeleri ve çevre temizlik araçları ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik önemli destekler sağlanmıştır.”

Döngüsel Ekonomi Eylem Planı

“2022 yılının Şubat ayında başlatılan “Türkiye'nin Döngüsel Ekonomiye Geçiş Potansiyelinin Değerlendirilmesi İçin Teknik Destek Projesi” tamamlandıktan sonra proje çıktıları ile “Döngüsel Ekonomi Strateji ve Eylem Planı” hazırlanacaktır. Amaç Türkiye genelinde daha verimli kaynak ve atık yönetimine de katkıda bulunan döngüsel ekonomiye geçişi teşvik etmek olarak belirlenmiştir.”

Sonuç olarak, dünyamızın karşı karşıya kaldığı risk ve tehditlerin her biri ile mücadele etmenin en temel insani görevlerimizden biri olduğunun bilincindeyiz. Dünyayı çocuklarımızdan miras aldığımız gerçeği sürdürülebilir kalkınmanın esası olduğu için buna sahip çıktık. Birleşmiş Milletler tarafından ilan edilen 17 ilkeden oluşan Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarına, kendi kültürel ve medeniyet kodlarımıza uygun bir zihniyet değişimi ve yeni bir ekonomik model geliştirmemiz gerektiğini önemle hatırlatmak gerekir.